Tevhid, Tanrı’ya, Monoteizm

This post is also available in: English (ingilizce) عربى (Arapça) Indonesia (Endonezya dili) 中國傳統的） (Klasik Çince) Français (Fransızca) Deutsch (Almanca)

Tevhid ile teslis ve tek Tanrı’ya olan monoteistik inanç

İslam ve Hıristiyanlığın özünde tek Tanrı inancı vardır. Tevhid ve teslis (üçleme) Müslüman ve Hıristiyanların monoteizme olan inancını özetler.

İslam’da Şirk ve Şahadet

İslam’ın ilk şartı olan şahadet, Müslüman doktrini olan tevhidin ifadesidir.

Allah’tan başka ilah yoktur ve Muhammed Allah’ın elçisidir.

لا اله الا الله محمد رسول الله (lâ ilâha illallâh, Muḥammadur rasûlullâh) (Arapça’da şahadet)

Şahadetin zıttı şirktir. Şirk, yani Allah’a ortak koşmak, İslam’daki en büyük günahtır. Kuran’da, bu günaha dair uyarı şu bölümde bulunmaktadır: 34:20-24; 35:40; 46:4.

Kuran, İncil ve Hıristiyanlıkta Teslis Doktrini

Mukaddes Hıristiyanlık monoteizmi teslisçidir. İlginç bir biçimde, Kuran’ın reddettiği teslis Hıristiyanların inandığı teslis değildir.

Kuran resmen teslisin her türlüsünü reddeder. Ancak şunu belirtmelidir ki bu teslis Hıristiyan dogmasında öğretilen ve Kuran’ın inmesinden evvel konsiller tarafından tanımlanan teslisin aynısı değildir. Kuran’da belirtilen teslis Allah, onun eşi Meryem ve onların çocukları İsa’dan oluşan üçlemedir (cf. V, 116). Bu kavram bir yanda İslamiyet öncesi Pantheon inanışındaki yıldızlara ait üçlemeyi çağrıştırır; diğer yandan ise Arabistan’daki Meryemiler ve Colliridyanlar gibi bazı Hıristiyan gruplarda görülen putperestliğe meyleden Meryem’i anımsatır. Şunu belirtmek lazımdır ki Kuran’da teslis biçimsel olarak reddedilmesi, Hıristiyanlıkta da “sapkınlık” olarak görülen bu inanışlardan kaynaklanmaktadır. (Anawati, G.C. “ʿĪsā.”, The Encyclopaedia of Islam içinde, E. J. Brill, Leiden, CD-ROM sürümü).

Mukaddes Monoteizmin Özeti ve Teslis İnancı

Hıristiyan monoteistik inancı aşağıdaki yedi maddede özetlenmektedir:

1. Baba Tanrıdır
2. Oğul Tanrıdır
3. Kutsal Ruh Tanrıdır
4. Baba Oğul değildir
5. Oğul Kutsal Ruh değildir
6. Kutsal Ruh Baba değildir
7. Sadece tek bir Tanrı vardır

Biz Hıristiyanlar: (1) Baba Tanrıdır; (2) Oğul Tanrıdır; ve (3) Kutsal Ruh Tanrıdır derken Tanrının kim olduğunu tanımlarız

(4) Baba Oğul değildir; (5) Oğul Kutsal Ruh değildir; ve (6) Kutsal Ruh Baba değildir derken ise Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’u birbirinden ayırırız

Yedinci ve son madde ise en zorlusudur: “Sadece tek bir Tanrı vardır”.  Yunanlar “Zeus Tanrıdır”, “Apollo Tanrıdır” ve “Dionisos Tanrıdır” derken üç Tanrıya işaret ederler. Hıristiyanlar Baba Tanrıdır, Oğul Tanrıdır, Kutsal Ruh Tanrıdır ve tek bir Tanrı vardır derler.

Yukarıdaki yedi maddeyi daha iyi kavramak için aşağıdaki diyagramı inceleyebilirsiniz:

Hıristiyanlıkta Teslis ve Tek Tanrıya Olan İnanç Bilinmezlik İçermektedir

Bu soru özüne şöyle indirgenebilir: İncil’in öğrettiği bu mudur? İncil’in öğrettiği bu olduğu için bu meseleyi tamamen anlayamamaktayız. Teolojimizde bilinmezliğe yer bırakmalıyız.

John Calvin’i istisna tutarsak, kilise tarihinde teslis doktrinini en çok öğreten kişi muhtemelen Aziz Augustine’dir (354-430). Hikayeye göre Augustine bir gün okyanus kıyısında teslis doktrini konusunda kafası son derece karışık bir biçimde yürüyordu. Derin derin düşündüğü sırada küçük bir oğlan çocuğunun elinde bir deniz kabuğuyla denize doğru koştuğunu, kabuğu suyla doldurup daha sonra kumda açtığı bir çukura boşalttığını gözlemledi.

Augustine, “Ne yapıyorsun küçük adam?” diye sordu.  

Çocuk, “Okyanusu bu çukura taşımaya çalışıyorum” dedi.

Augustine dersini almış bir halde devam etti ve “ben de aynı şeyi yapmaya çalışıyorum. Zamanın kıyısında durmuş ve sonsuz olan bir şeyi sınırlı aklıma yerleştirmeye çalışıyorum” dedi.

Hıristiyanlık inancında birde üç olan Tanrı’nın insan aklının ötesine geçen bilinmezlikler içerdiğini unutmamak lazımdır.

Kuran Yaratılmamış ve/veya Ebedi midir? Bir Müslüman Bilinmezliği.

Eski Arap enformasyon bakanlarından Bassam Madany bir gün Londra’da yaşayan bir Müslüman tüccardan bir mektup alır. Müslüman tüccar barışçı bir biçimde Bassam’ın Arapça kullanımını övdükten sonra aklı başında bir insanın nasıl teslis inancına inanabildiğine hayret eder. Bassam’ın cevabı şöyledir:

Teslisle ilgili bu mukaddes öğretiyi anlamakta zorluk çektiğinize çok şaşırmadım. Birde üç olan Tanrı’ya inanmamın sebebi Tanrı’nın öğretisinin parçalar halinde ve tek olmasıdır. Tanrı’nın sıfatına ve doğasına dair bu tarz doktrinleri tamamen anlamamızın mümkün olmayacağını söylersem bana hak vereceğinize inanıyorum. Tanrı’ya inananlar olarak öğretisini almak için toplanıyoruz. Semavi dinlerin (Müslümanlar Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’ın semavi dinler olduğuna inanır) öğretilerinde insan aklının ötesine geçen bilinmezlikler olduğu bizleri şaşırtmamalı.

Bazı Müslüman teologların Kuran’ın yaratılmış, yani Muhammed’e (MS. 610-632 arasında) vahiy edilmiş olduğuna dair görüşleri devrin halifeleri tarafından kabul görmüştür. Bu teologlar Allah’ın birliğinin korunmasının mühim olduğuna, Kuran’ın önceden var olmadığı görüşünü benimsemek suretiyle inanmışlardır. Ancak, İslam hukuku konusunda uzman ve önemli bir teolog olan İmam Hanbelî, bu görüşü reddetmiş ve Kuran’ın ebedi olduğunu öne sürmüştür. İmam Hanbelî, halife tarafından cezalandırılmış ve hapse konulmuştur. Bu olay, sizin de bildiğiniz üzere tarihinizde “Kuran’ın Çilesi” olarak bilinir. Birkaç sene sonra Hanbelî görüşü ağır basmıştır. Bugün Sünni İslam’ın resmi öğretisi de Hanbelî mezhebidir.

Müslümanlar Allah’ın ebedi olduğuna inanırlar. Kuran’ın da ebedi olduğunu kabul ederler. Bunun sizin kendi inanıcınız olduğunun farkındayım ancak sizin iki Tanrıya birden inandığınız sonucuna varmıyorum. Bütün inançlarda bizim anlama kapasitemizi aşan bilinmezlikler olduğunun bilincindeyim. Bana bu şekilde davranmamanız ve beni üç Tanrıya inanmakla itham etmemeniz gerekmez mi? (“The Trinity And Christian Missions To Muslims” in Reformation and Revival; [Summer 2001], s.129-130) 0

Müslümanlarla yazışmalarımda İsa’nın ilahi varlığına odaklanıyorum. Ayrıca Hıristiyanların monoteistik olduğunu vurguluyor ve Hıristiyan mukaddes kitabının mı yoksa Kuran’ın mı bize gerçek tanrıyı takdim ettiğini işaret ediyorum. 1

TEK TANRIYA İNANÇ VE TESLİS KONUSUNDA BİR MÜSLÜMANDAN GELEN EMAİL:  

•  “Teslis” sözcüğü Kutsal İncil’de hiçbir yerde geçmez ancak Yüce Kuran’da aşağıdaki yerlerde yer alır

a.   Nisa Suresi 171. ayet
” ‘Teslis’ demeyin: vazgeçin:
Kendi yararınız için çünkü
Allah tek Tanrıdır.”
[Al-Qur’an 4:171]

b.   Benzer mesaj Maide Suresi 73. ayette tekrarlanır

“Allah, üçün üçüncüsüdür” diyenler elbette kâfir olmuşlardır. Oysa tek ilâhtan başka ilâh yoktur. Eğer söylediklerinden vazgeçmezlerse, elbette onlardan inkâr edenlere acı bir azap dokunacaktır.

Benim Hıristiyan Monoteistik Cevabım:

Müslümanlar ve Hıristiyanlar arasındaki temek farklardan birisi İsa’nın kişiliğidir.  Tanrıya ait olan çeşitli unvanlar, vasıflar ve eylemler vardır. İsa bunların kendisinde olduğunu iddia etmiştir. Bu durumlardan birisi de günahları affetmesidir (Matta 9:1-8; Markos 2:2-12),

Markos 2:2-12
2 O kadar çok insan toplandı ki, artık kapının önünde bile duracak yer kalmamıştı. İsa onlara Tanrı sözünü anlatıyordu.

3 Bu arada O’na dört kişinin taşıdığı felçli bir adamı getirdiler.

4 Kalabalıktan O’na yaklaşamadıkları için, bulunduğu yerin üzerindeki damı delip açarak felçliyi üstünde yattığı döşekle birlikte aşağı indirdiler.

5 Onların imanını gören İsa felçliye, «Oğlum, günahların bağışlandı» dedi.

6>7 Orada oturmakta olan bazı din bilginleri ise için için şöyle düşündüler: «Bu adam neden böyle konuşuyor? Tanrı’ya küfrediyor! Tek Tanrı’dan başka kim günahları bağışlayabilir?»

8 Akıllarından geçeni hemen ruhunda sezen İsa onlara, «Aklınızdan neden böyle şeyler geçiriyorsunuz?» dedi.

9 «Hangisi daha kolay, felçliye, `Günahların bağışlandı’ demek mi, yoksa, `Kalk, döşeğini topla ve yürü’ demek mi?

10>11 Ne var ki, İnsanoğlu’nun yeryüzünde günahları bağışlama yetkisine sahip olduğunu bilesiniz diye…» Sonra felçliye, «Sana söylüyorum, kalk, döşeğini topla ve evine git!» dedi.

12 Adam kalktı, derhal döşeğini topladı ve hepsinin gözü önünde çıkıp gitti. Herkes şaşakalmıştı. Tanrı’yı övüyorlar, «Böylesini hiç görmemiştik» diyorlardı.

Başka bir seferde İsa, “İbrahim doğmadan önce, BENİM” diye iddia etti ve kendisini Yehova ile özdeşleştirdi. (Yuhanna 8:58 Exodus ile 3:14-15 ve ayrıca Yeşaya 41:4; 43:10, 13, 25; 46:4; 48:12; 51:12; 52:6).

Hıristiyanlar ve Müslümanlar İsa’nın çarmıhta ölümü konusunda fikir ayrılığındadırlar. Ancak bir adım geri çekilebilir ve aynı zamanda İsa’nın tanrı olduğunun ispatı olan İsa’nın ölümünün resmi kökenine bakabiliriz. İsa Yahudilikteki en yüksek mahkeme tarafından kişiliği hakkındaki gerçeği söylediği için ölüme mahkum edilmiştir,

Matta 26:63-66
63 İsa susmaya devam etti. Başkâhin ise O’na, «Yaşayan Tanrı adına sana yemin ettiriyorum, söyle bize, Tanrı’nın Oğlu Mesih sen misin?» dedi.

64 İsa, «Söylediğin gibidir» karşılığını verdi. «Üstelik size şunu söyleyeyim, bundan sonra İnsanoğlu’nun, kudretli Olan’ın sağında oturduğunu ve göğün bulutları üzerinde geldiğini göreceksiniz.»

65 Bunun üzerine başkâhin giysilerini yırtarak, «Tanrı’ya küfretti!» dedi. «Artık tanıklara ne ihtiyacımız var? İşte küfürü işittiniz.

66 Buna ne diyorsunuz?»
«Ölümü hak etti!» diye cevap verdiler.

Yemin ederek İsa Eski Ahit kitabından (Mezmurlar 110 ve Daniel 7:9-14) Tanrı’nın yetkisine sahip olduğunu ve İsrail’e inanmadığını belirtti. Yüce Rahip, İsa’nın ilahi güce sahip olduğunu iddia ederek dine küfrettiğini ve ölümü hak ettiğini duyurdu.

İlgili Mesaj:

İsa’nın Çarmıhta Ölmesi ve Kuran

Footnotes

1. Birçok Müslüman Kuran’ın “yaratılmamış” olduğuna inansa da Kuran’ın bu yüzden ebedi olduğu sonucuna varmamaktadır.  Ancak, bazı Müslümanlar Kuran’ın ebedi olduğunu öne sürmektedir. [↩]
2. “İslam’ın en zayıf tarafı Tanrı’ya dair doktrini… Sadece birde üç olan Tanrı kişiye özeldir. Sadece Kutsal Üçlü aşk demektir. İnsani aşk, Tanrı toplulukta ve komünyonda kişilerin üçlemesi olmadıkça Tanrı’nın doğasını yansıtamaz. Kendi başına yaşayan canlı sevemez ve sevemediği için de kişi olamaz… Üçleme teolojisi, Tanrı’nın aşk olduğu ve birbirinden ayrılamayan, aşk dolu, üç kişilik bir komünyondan oluştuğu için aşkın nihai olduğunu öne sürer” (Robert Letham, The Holy Trinity, 446). [↩]